ماهی شناسی و سیستماتیک

ماهی :
* آبزی خونسردی  که قلب دو حفره ای دارد
* بدن ماهیان از سر-تنه - دم - باله ها تشکیل شده است .

ماهی ها به سه دسته تقسیم میشوند :
1- ماهیان استخوانی Osterichthyes))
2- دهان گردان  Cyclostomata) )
3-ماهیان غضروفی Chondry chthyes))

خانواده های ماهیان دریای خزر :
خانواده ماهیان دهان گرد Petoomyzontidae
خانواده تاس ماهیان  Acipenserdae
خانواده شگ ماهیان Clupeidae
خانواده آزاد ماهیانSalmonidae 
خانواده اردک ماهیان Esocidae
خانوده کپور ماهیان Cyprinidae
خانواده رفتگر ماهیانCobitidae
خانواده اسپله ماهیانSiluridae
خانواده مار ماهیان مهاجرGasterosteidae
خانواده سوزن ماهیانAnguillidae
خانواده گامبوزیا ماهیانPoecillidae
خانواده کفال ماهیان Mugilidae
خانواده صوف ماهیانPercidea
خانواده گاو ماهیانGobiidae

ویژگی های دریای خزر :
* بزرگترین دریاچه بسته جهان است طول آن حدود 1200 تا 1300 کیلومتر و عرض آن 1435 کیلو متر و مساحت آن 390000 کیلو متر مربع و حجم آبی آن حدود 77000 کیلو متر مکعب است.
* حدود 44 درصد کل ذخایر آبی دریاچه های جهان محسوب میشود .
* سطح دریای خزر 27 متر پایین تر از سطح اقیانوس میباشد.
*مساحت دریای خزر از نظر شرایط هیدروبیولوژیکی
به سه منطقه :میانی – شمالی – جنوبی تقسیم میشود .

از نظر مساحت به ترتیب :
25% شمالی
36 % میانی
39% جنوبی
از لحاظ حجم شمالی :
0.5 % شمالی
34% میانی
65% جنوبی
*حداکثر عمق این سه منطقه (میانی- شمالی – جنوبی ) به ترتیب :
10 متر کمتر: شمالی
30 متر کمتر : میانی
1025 متر : جنوبی
*حدود 20 % از مساحت شمالی عمق کمتر از یک متر دارد .
* نقش اصلی در تامین دریای خزر را رودخانه ولگا دارد .

رده بندی ماهیان دریای خزر :
* ماهیان دریای خزر و حوضه آبریز آن کلا 127 گونه ماهی دارد . اکثر ماهیان دریای خزر مهاجر و نیمه مهاجر هستند که در دریا زندگی می کنند و پس از رسیدن به بلوغ جنسی برای تولید مثل وارد رودخانه میشوند .
* برخی از گونه ها فقط در رودخانه ها و آبهای شیرین و تالابها زندگی می کنند .

مهمترین ماهیان دریای خزر :
فیل ماهیHuso huso
قره ماهیAcipenser persicus
تاس ماهی روسی Acipencer guldensteadti
اوزون برون Acipenser stellaus
استرلیاد Acipenser rathenus

شیپ Acipenser nadirentris :
- لب پایین این ماهی فاقد چاک بوده و سبیلکهای آن دارای رشته میباشد
- در دریای خزر زندگی میکند بندرت وارد دریای سیاه میشود
- دوره انکواسیون آن 5 روز است
- ماهی شیپ از پر ارزشترین و اقتصادی ترین ماهیان است
استرلیاد:Acipenser rathenus :
- این ماهی دارای پوزه نوک تیز باریک و کمی به طرف  بالا برگشته است
- سبیلکهای آن دارای رشته است
- کوچکترین ماهی خاویاری دریای خزر است
 - 20 %وزن  بدن میتوانی خاویار تولید کند
- به ندرت به 15 یا16 کیلو هو می رسد
- عمر آن 30 سال است
بلوغ جنسی نر : 4تا5 سال
بلوغ جنسی ماده : 7تا 9 سال
- غذای اصلی آن ها : لارو حشرات – نرمتنان – سخت پوستان است

فیل ماهی : Huso hoso
- فیل ماهی دارای دهانی بزرگ و نیمه حلالی شکل است
- یکی از بزرگترین ماهیان دریای خزر است که طولی برابر 5 متر دارد
- وزن آن 1500 کیلو هم گزارش شده است
- سن آن به 100-120 سال هم میرسد
- فیل ماهی پر ارزشترین ماهی شیلاتی است
- بین 350 تا 700 تخم تولید میکند و دروه انکوباسیون تخم ها در درجه حرارت 12-14 درجه 8 تا 9روز میباشدو برروی کف رودخانه – سنگ ها – ریگ ها تخمریزی میکند
- نرها : 12 تا 14 سالگی و ماده ها : 15 تا 18 سالگی بالغ میشوند
- فیل ماهیان در دریا از سایر ماهیان شامل : کلمه وشگ ماهیان تغذیه میکنند و همچنین از بی مهرگان نیز تغذیه میکنند

اوزون برون :
- این ماهی پوزه دار و بزرگ است
- این ماهی در حوزه دریای سیاه – دریای آزوف – دریای خزر زندگی می کند و در تمامی سوحل جنوبی خزر قرار دارد
- این ماهیان معمولا به صورت دسته جمعی حرکت می کنند و هنگام مهاجرت وارد رودخانه هایی مثل :سفید رود – سرخ رود – بابل رود – گرگان رود و تجن و کورا میشوند
- مهاجرت تولید مثلی این ماهی از دریا به رودخانه دو بار در سال است
- در فصل بهار از فروردین تا خرداد و بار دوم در پاییز یعنی اواخر شهریور مهاجرت دارند
- تخهای این ماهی حدود 350000 عدد است و دوره انکوباسیون تخمها در دمای 23 درجه 50 ساعت و در 20 درجه حدود 100 ساعت است
- نرها : 9تا 13 سالگی وماده ها : 11 تا 17 سالگی بالغ میشوند

ماهیان خاویاری :
 - ماهیان خاویاری حدواسط بین ماهان غضروفی و استخوانی هستند و در مجموع به آنها ماهیان غضروفی می گویند .
-  دارای اسکلت داخلی غضروفی میباشند
- روی بدن 5 ردیف قطعات استخوانی دارند
- داخل جمجمه غضروفی است اما روی سر صفحات استخوانی دارند .
- دارای سوراخ اسپیراکلوم هستند که برای :
1- تشخیص شوری و شیرینی آب
2- تعیین مسیر مهاجرت
- باله دمی آنها هتروسکال است
- فلس لوزی شکل (گانوئید) دارند
* خانواده ماهیان خاویاری دارای 4 جنس میباشند و در کل 27 گونه در کل آبهای دنیا زندگی میکنند که 5 گونه بسیار مهم آن در دریای خزر وجود دارد که تلید خاویار میکنند.

صفات مشترکی که با ماهیان استخوانی دارند:
- سر پوش آبششی دارند
- خارجی دارند
- یک جفت سوراخ بینی بلای سر دارند
- آنها بین باله شکمی و باله مخرجی قرار دارد
- دهان خرطومی و کشویی میباشد
- در مدت کوتاهی از زندگیشان دندان دارند و بعدا از بین میرود
- از لحاظ تغذیه وضیت دهانشان زیرین می باشد و از صدفها –حشرات – سخت پوستان – کرمها ... تغذیه میکنند .
- گونه فیل ماهی آن میتواند از : کفال – گاو ماهی – کلمه – کپور ماهیان – آزاد ماهیان تغذیه می کنند
- از لحاظ تولید مثلی دارای مهاجرت هستند
- برای تخمریزی از دریا به رودخانه می روند (آنادرموس)
- سبیلک برای یافتن غذا دارد بطوری که موقعیت و طعم غذا را تشخیص میدهد و حکم زبان دارد

خانواده شگ ماهیان : clopeaide
- بدنی کتابی شکل دارند و زیر شکم خطی بوجود می آید که کیلkeel))  نام دارد
-  کیل دارای فلس است و ممکن است دندانه دار و اره شکل باشد
- دهان کم و بیش میانی و معمولا در دهان دندان ندارند
- چشم ها ممکن است دارای پلک سوم باشند (یک لایه ژلاتینی روی چشم پوشانده است )
- صفحات آبششی دارای خاهای آبششی بلندی میباشند ک به ماهی قدرت پلانکتون خواری میدهد
باله ها :
- هم دارای باله های زوج هم دارای باله های فردی میباشد
- شگ ماهیان دارای یک باله پشتی Dorsal fin )) هستند ( آن هم در وسط بدن) و شعاع های باله پشتی نرم میباشند
باله دمی caudale fin )) : دو شاخه یا هموسرک یا هم اندازه

- این ماهی بصورت پلاژیک زندگی می کند (سطح زی کوچک small pelagic)
- نمونه های معروف آن در شمال : کیلکا و زالون
- ارزش اقتصادی آن کم است و دارای ارزش اقتصادی در صنایع شیلات نظیر : آرد ماهی – کنسرو و روغن ماهی هستند
- سریع الفساد هستند ( چون میزان چربی اینها زیاد است )
- کیسه شنا با معده – گوش داخلی – مخرج در ارتباط است
- فلس ها : (سیکلوئید) و( بسیار سست )هستند
- فاقد خط جانبی هستند
- دوره انکوباسیون تخم ها در دمای 20 تا 25 درجه بین 3 تا 8 روز است

خانواده آزاد ماهیان : salmonidae
-هم در دریای خزر و هم در رودخانه و همچنین در آبهای سرد با اکسیژن زیاد زندگی می کنند 
- بدن دوکی شکل است fusi form))
- دندانهای زیادی در فک پائین دارند و همچنین دارای دندانهای وومری vomeri)) یا سقفی هستند
- از نظر اقتصادی جزء ماهیان با ارزش شیلاتی محسوب میشود
- ماهی آزاد دارای گوشت بسیار لذیذی است
- یکی از مهمترین صید های ورزشی Sport fishing )) است
-از گونه های معروف آن :
1- قزل آلای رنگین کمان Oncorhynchus))
2- ماهی آزاد دریای خزرSalmo trutta caspius))

- کلا خانواده آزاد ماهیان  دارای 6 جنس هستند که دو جنس مهم آن :
1- salmo
2-   oncorhyn chus
- باله ها :
باله دمی :متجانس یا هموسرک است
یک باله پشتی در وسط ناحیه پشتی ویک باله چربی adipose fin )) در انتهای بدن دارند

- خط جانبی واضحی دارد
- فلس ها :
تعداد فلس برروی خط جانبی 118- 120 عدد است و فلس ها کوچک و سیکلوئید و محکم به بدن چسبیده هستند
- تخمریزی :
* در فصل سرد سال (پائیز) جهت تخمریزی از دریا به رودخانه مهاجرت میکنند و تخم ها را در بستر رودخانه ها مخفی میکنند و در فصل تخمریزی در جنس نر فک پائین بسمت بالا بر میگردد و قلابی شکل میشود
* لاروها چند مرحله تکاملی را پشت سر میگذرانند تا به دریا مهاجرت کنند ( اولین مرحله لاروی را مرحله parr می گویند ) که در طرفین بدن بچه ماهیان نوارهای تیره رنگ ظهور می یابد و سپس وارد مرحله smolt میشوند در این مرحله بسمت دریا مهاجرت میکنند
* این ماهیان در تابستان وارد رودخانه و در پائیز تخمریزی میکنند
*ماهیان آزاد به هنگام مهاجرت دارای ذخایر چربی فراوان می باشند و معمولا از زمان ورود به رودخانه تا پایان تخمریزی تغذیه نمی کنند در این هنگام ماهی آزاد تغییر رنگ داده و بدن ماهی رنگین و پوست آن زبر و سخت میشود
* در هنگام تخمریزی ماهی نر و ماده در کنار یکدیگر شنا نموده و بدن خود را به یکدیگر می مالند (یعنی بدنشان دچار لرزش شدیدی میشود ) و ابتدا ماهی ماده تخمک ها را در گودال ریخته و سپس نر اسپرم می ریزد
* تخمریزی به دفعات متعدد به مدت 5-10 دقیقه انجام میگیرد و پس از هر بار تخمریزی روی گودال با شن پوشانده و ماهی ماده گودل جدیدی حفر می کند
*زمان تخمریزی از 7-3 روز طول می کشد

* برای استراحت تخمریزی قطع میشود و ماهی آزاد در عمق آب استراحت میکند
* معمولا بین ماهیان نر برای تصاحب ماهیان ماده در گیری های شدیدی رخ می دهد و غالبا ماهی نر متواری میشود
* تعداد تخمها از 2000 تا 25000 متغییر است برای هر کیلو گرم وزن بدن ماهی ماده تقریبا 2000 عدد تخم در نظر میگیرد و تخم ها از آب سنگین تر و چسبناک هستند و درمیان سنگریزه گودال حفر شده ریخته میشوند
* پس از تخمریزی ماهیان آزاد لاغر و ضعیف میشوند و حدود 30 تا 40 درصد وزن بدن خود را از دست میدهند و بیشتر ماهیان آزاد پس از تخمریزی می میرند و به طور کلی 5 درصد از این ماهیان برای بار دوم قادر به تخمریزی خواهند بود و آنهایی که وارد دریا میشوند وحشیانه تغذیه میکنند
- تغذیه :
لاروها پس از هچ شدن (بیرون آمدن لارو آز تخم ) تا مدتی از غذای موجود در کیسه زده خود تغذیه می کنند و سپس تغذیه فعال آنها شروع می شود که در این هنگام می تئاند از :سخت پوستان – حشرات – کرم ها تغذیه می کنند 
* غذای اصلی ماهیان آزاد را سخت پوستان تشکیل می دهند
* ماهیان آزاد کوچک مدتی در مصب رودخانه (جهت سازش بدن با میزان نمک دریا ) باقی می ماند این عمل را osmorogulation می گویند

خانواده اردک ماهیان: Esocidae
 -بیشتر در نیم کره شمالی زندگی میکنند در شمال به آنها شوک-شکال میگویند
- اسم انگلیسی اردک ماهی pikeاست
- بیشتر در دریاچه ها و رودخانه ها زندگی میکنند و هنگامی قدرت دید زیادی دارند در آبهای شفاف زندگی می کنند
- بدنشان نسبتا چهارگوش کبریتی است
- دهان مثل منقار اردک است
- خارهای آبششی آنها کوچک وشکارچی هستند
- حالت همجنس خواری نیز در این ماهیان دیده می شود
- معده مشخص دارند
- مهمترین گونه آنEsox lusius  است که حد اکثر طولش 150 سانتیمترو حد اکثر وزن آن 35 کیلو گرم است
- اردک ماهی در برخی از حوضچه های پرورش ماهی برای از بین بردن ماهی های هرز وارد می کنند و همچنین از ماهیان جالب برای صید ورزشی میباشد
- باله پشتی در انتهای بدن و بر روی باله مخرجی قرار دارد
- فلس ریز وسیکلوئید است
- خط جانبی در ماهیان جوان ناقص ولی در ماهیان بالغ به طور کامل وجود دارد

- زمان تخم ریزی از اواخر بهمن تا اواسط اردیبهشت است واین ماهی جهت تخم ریزی به سواحل کم عمق و پوشیده از گیاهان ابزی می رود ابتدا نر ها و بعد ماده ها به محل تخم ها می روند“تخم ها چسبناک بوده و به گیاهان ابزی می چسبند و دوره انکوباسیون تخم ها بین 10تا 30 روز است
- لاروها پس از اتمام کیسه زرده به طرف سطح آب امده و کیسه شنای خود را از هوا پر میکنند
- هم اوری ان حدود 40تا 45 هزار عدد تخم برای هر کیلو گرم میباشد
تغذیه:

*لارو  حشرات - ماهی ها- قورباغه- جوجه پرندگان تغذیه میکنند
*در ابتدای زندگی از زئوپلانکتون ها و تخم و لارو کپور ماهیان تغذیه می کنند
*اردک ماهی به هنگام تخم ریزی تغذیه نمی کند
- میزان رشد ماهیان جوان بسیار خوب به طوری که در مقابل خوردن 3 تا 4 کیلو گرم مواد غذایی 1 کیلو گرم افزایش وزن و در ماهیان مسن ممکن است ضریب تبدیل غذایی  FCR (3به1) میباشد

خانواده کپور ماهیان :cyprinidae
- مهمترین ماهی این خانواده کپور معمولی است Cyprinus carpio))
- تعداد زیادی از این خانواده در دریای خزرو اب های داخلی زیست می کنند
- اعضای این خانواده اکثرا دوکی شکل هستند ولی  گونه هایی با بدن  پهن هم وجود دارد (مثل ماهی سیم)
- فاقد دندان بر روی فکین میباشند و دارای دندان حلقی هستند و دندان های حلقی ممکن است دو ردیفی یا سه ردیفی باشند
- حس شنوایی در این ماهیان قوی است
- این ماهی دارای چهار سبیلک است (بعضی از آنها دارای دو جفت سبیلک مثل کپور ماهیان و بعضی ها بدون سبیلک مثل ماهی سفید)
- فلسها از نوع سیکلویید هستند در کپور نقره ای فلس ها ریز و در کپور معمولی و علفخوار فلس ها درشت هستند
- با له پشتی آنها یکی است در صورتی که باله پشتی در ماهیان آب شور بیشتر دو تا است وبا له دمی آنها متجانس است
- کیسه شنای این ماهیان دو قسمتی است
- دارای خط جانبی ساده هستند
- در هنگام جفت گیری و تخم ریزی به خصوص در ماهیان نر این خانواده بر جستگی های دانه های مرواریدی شکل epithelial ) ) به وجود می آید
-تولید مثل در فصل بهار صورت میگیرد و سن 3تا 4 سالگی به بعد به بلوغ می رسند
- رژیم غذایی این ماهیان همه چیز خواری است

چهار گونه بارز کپور ماهیان برای پرورش :
کپور معمولی Cyprinus carpio
کپور سرگنده Aristichthys nobilis
کپور نقره ای Hypophtal michthys molitria
کپور علفخوار Ctenopharyngodon idella
- این چهار گونه مهمترین گونه های پرورشی در دنیا محسوب میشوند
انواع دیگر کپور ماهیان :
 سیم Abramis brama
کلمه Rothilus rothilous
سیاه کولی Vimba vimba
 ماهی سفید Rothilus frisi cutum
لای ماهی Tinca tinca
سس ماهی Barbus barbus

ماهی سیم :
- بدن این ماهی بر آمده و از طرفین فشرده است
-- دندان های حلقی یک ردیفی با فرمول ( 5.5 ) می باشد
- در دریاچه و رودخانه های با جریان کم و بستر لجنی زندگی می کنند
- دارای ارزش اقتصادی است و بعلت طعم خوب گوشتش مصرف آن معمول گشته است
- زمان تخمریزی از ماه های خرداد تا مرداد می باشد که در این زمان ماهیان بالغ بصورت دسته ای به نقاط کم عمق که از گیاهان  آبزی پوشیده شده است حرکت می کند
- دوره انکوباسیون تخمها بین 3 تا 12 روز است
- از پلانکتون – نرمتنان – لارو حشرات تغذیه می کنند

سس ماهی : Barbus barbus
- بدن سس ماهی کشیده و باریک و دهان زیرین و لب ها سفت و ضخیم و دارای دندان حلقی 5.3.2-2.3.5 میباشد
- این ماهی دو جفت سبیلک دارد
- سس ماهیان بصورت دسته جمعی در رودخانه های با بستر شنی و ماسه ای زندگی می کنند در روز خود را در بستر رودخانه در لابه لای تخته سنگها یا تنه درختان مخفی کرده و در هنگام ورود جهت تغذیه از محل خود بیرون می آیند
- این ماهی ارزش اقتصادی زیادی ندارد
- تعداد تخمها حدود 10000 عدد است و تخم این ماهی سمی بوده و خوردن آن باعث سر گیجه و تهوع می شود و دوره انکوباسیون تخمها حدود 10 تا 15 روز است .

ماهی سفید : Rutilus frisikutum
- بدن این ماهی دوکی شکل است
- این ماهی در سواحل جنوبی دریای خزر زندگی می کند
- این ماهی یکی از ماهیان پر ارزش شیلاتی است بخصوص در شمال ایران طرفداران زیادی دارد
- در باله پشتی 3 شعاع سخت و 2شعاع نرم دارد
- تعداد فلس روی خط جانبی 53 تا 62 عدد است
- برای تخمریزی و تولید مثل از اوایل اسفند تا اواخر اردیبهشت هنگامی که درجه حرارت آب 12 – 18 درجه سانتی گراد است وارد رودخانه های جنوبی شده و مبادرت به تخمریزی می نماید
- در حدود 3 سالگی بالغ می شود
- در رودخانه ها در قسمتهای کم عمق رودخانه با سروصدای زیاد برروی بستر قلوه سنگی جفت گیری و تخمریزی می کند و پس از تخمریزی به دریاچه خزر باز می گردد
- تراکم آن بحدی زیاد می شود که می توان با دست آن را صید کرد
- در هنگام مهاجرت برای تخمریزی تغذیه آن قطع می شود
تغذیه : نرمتنان - سخت پوستان ریز – لارو حشرات

لای ماهی : Tinka tinka
- دارای یک جفت سبیلک است
-  دندان حلقی یک ردیفی با فرمول 5.5 است
- رنگ پشت بدن سبز تیره تا قهوه ای و پهلوها روشن تر است
- پوست بسیا لزجی دارد
- فلس ها ریز و تعداد آنها روی خط جانبی 95 تا 100 عدد است
- این ماهی در عمق دریاچه ها و رودخانه هایی که دارای جریان کم و پوشیده از گیاهان آبزی است زندگی می کند و حتی وارد آبهای لب شور نیز می شود
- لای ماهی در زمستان خود را در درون لجن مخفی می کند و به خواب زمستانه می رود
-به عنوان ماهیان جالب برای علاقمندان  صید ورزشی است

- تخمریزی :
* تخمریزی بین اردیبهشت تا تیر است و درجه حرارت مناسب برای تخمریزی 19 – 20 است و ماهیان بالغ قبل از تخمریزی بصورت دسته جمعی کنار ساحل شنا می کنند
* تعداد تخمها 900 عدد است و دروه انکوباسیون تخمها در دمای 20 درجه است
- تغذیه :
* لای ماهی در روز خود را از نور مخفی می کند و با شروع شب تغذیه فعال آن شروع می شود
* از لارو حشرات و نرمتنانی که در درون لجن خود را مخفی کرده اند و همچنین از گیاهان آبزی تغذیه می کند

سیاه کولی : Vimba vimba
 - این ماهی دهانش زیرین است و دندان حلقی یک ردیفی به فرمول 5.5 میباشد
- طول متوسط آن 20 – 30 است (سائیز بشقابی)
- این ماهی در حوزه دریای شوال – دریای سیاه – رودخانه های جنوب آلمان واتریش زندگی می کند
- دارای ارزش اقتصادی بالا است
- تعداد فلس برروی خط جانبی 57 تا 63 است
- زمان تخمریزی در ماه های اردیبهشت تا تیر است
- محل تخمریزی در رودخانه هایی که از گیاهان آبزی پوشیده شده است میباشد
- تخمها چسبناک و تعداد آنها 80 تا 300000 میباشد و انکوباسیون تخمها 2/5 تا 10 رزو است
- گوشت این ماهی علیرغم تیغ زیاد خوشمزه است

ماهی کپور نقره ای :
- دارای دهانی زیرین و بدنی کشیده نقره ای رنگ است
 - دندان حلقی چهار ردیفی به فرمول 1.1.1.1-1.1.1.1است
- تعدادا شعاع های با له پشتی 3 عدد سخت و7عدد نرم است
- تعداد فلس بر روی خط جانبی آن از 110 تا 124 عدد است
- محل زندگی آن رود خانه آمور در چین است
- در دمای 21 -23 درجه سانتیگراد و در رود خانه های در حال سیلاب و گل آلود به صورت دسته جمعی تخم ریزی می کند پس در صورتی که آب ساکن باشد تخم ریزی صورت نمی گیرد
-تعداد تخم ها از دویست هزار تا یک میلیون و پانصد تخم است
- در شرایط مصنوعی برای تخم ریزی باید هورمون هیپوفیز به آن تزریق شود
- نرها در 4-6سالگی و ماده ها در 5-6سالگی بالغ می شوند
- تغذیه از پلانکتونهای گیاهی یعنی تولیدات طبیعی استخر انجام می گیرد

 کپور سر گنده :
- این ماهی به دلیل سر گنده ای که دارد به آن سر گنده می گویند
- محل زند گی آن در رود خانه آمور در کشور چین است
- تخم ریزی در دمای 22-25 درجه سانتیگراد انجام می شود
- دندان حلقی آن یکی ردیف 4.4 است
- غذای اصلی آن ها زئوپلانگتون است

ماهی برکه ای : Carassins carassins
- بدن این ماهی بر آمده و از طرفین فشرده است
- دندان حلقی وبه فرمول چهار چهار است
 - ماهی سبیلک ندارد
- فلس بروی خط جانبی آن 30-35 عدد است
- این ماهی در رود خانه ها دریا ها- برکه ها- جویبار ها زندگی می کنند و وارد آب های لب شور می شود غالبا در باتلاق ها و برکه هایی که از گیاهان آبزی پوشیده است زندگی می کنند
- اکسیژن به میزان کم را نیز می تواند تحمل کند
- بهترین درجه حرارت برای تخم ریزی 19-20 است
- در طول سال ممکن است حدود 3-4 بار تخمریزی می کند ماهی پرزاد و ولدی است گوشت آن دارای تیغ های فراوانی می باشد
- ورود این ماهی به حوضچه ها و استخر های پرورش ماهی کپور به علت رقابت غذایی که با ماهی کپور دارد زیان آور است
- جز ماهیانی است که با خود کپور می تواند آمیزش دهد و دور گه به وجود می آید که دارای یک جفت سبیلک است

ماهی مخرج لوله ای :Rhodeus sericeus
- دندان حلقی آن یک ردیفی و به فر مول 5.5 می باشد
- فاقد ارزش اقتصادی است و به عنوان ماهی اکواریومی از ان استفاده می شود
- مواد غذایی این ماهی را کرم ها- سخت پوستان کوچک ولارو حشرات تشکیل می دهند
- زمان تخم ریزی از فروردین تا اواخر خرداد ماه است
- ماهی نر به هنگام تخم ریزی لباس عروسی به تن می کند دندان های موروارید شکل در سر و بدن ان وجود دارد در این موقع اندام تناسلی ماهی به صورت یک لوله طویل رشد می کند و ماهی نر معمولا ماهی ماده ای که اندام تناسلی ان خوب رشد کرده است به همسری انتخاب میکند
- ماهی ماده برای تخمریزی اندام تناسلی در میان  صدف دو کفه ای ها فرو میکند و در هنگام تخم ریزی نر ها اسپرم سازی می کنند . عمل تخمریزی در صدف چند بار تکرار می شود و ماهیان نر معمولا از جنس ماده خود وصدف به شدت از سایر ماهیان نر متجاوز دفاع می کند
- این ماهی به علت جالب بودن نوع جفت گیری- تولید مثل - دفاع در مقابل ماهیان متجاوز قابل توجه است و به علت قرار گرفتن تخم این ماهی در صدف تخم ها از بسیاری دشمنان طبیعی در امان هستند
- تعداد تخم ها بین 50-100 است و دوره انکوباسیون 2-3 هفته طول می کشد
- طول متوسط این ماهیان 5-6 سانتیمتر است

ماهی خواجو : Schizothorax zanardini
- دارای دو جفت سبیلک ست
- دهان زیرین و نعل اسبی شکل است
- دندان حلقی سه ردرفی است به فرمول 2.3.5.-5.3.2
- تعداد شعاع های سخت باله پشتی 3 عدد و شعاع های نرم آن 8 عدد است
- از مشخصات بارز این جنس وجود یک ردیف فلس های درشت در اطراف مخرج و باله  مخرجی میباشد
- تعداد فلس روی خط جانبی  96 تا 100 عدد است
- حداکثر طول آن حدود 90 سانتی متر است
- زمان تخمریزی اسفند تا اواخر فروردین است
- دمای مناسب 15 تا 18 است
- تعداد تخمها 20 ته 200 هزار عدد است
- تخمها چسبناک بوده بروی سنگها یا گیاهان آبزی می چسبند
- تخم این ماهیان سمی بوده و مصرف آن کشنده است
- بچه ماهیان :از پلانکتون های گیاهی و جانوری تغذیه می کنند
- ماهیان بالغ : از سخت پوستان , نرمتنان و گیاهان آبزی تغذیه می کند
- این ماهی در دریاچه هامون زندگی می کند و این ماهی اندمیک آن منطقه است
- این ماهی دارای ارزش اقتصادی است

خانواده رفتگر ماهیان : Cobitidae
- ماهیان این خانواده کفزی با بدنی کشیده و طول ماهی رفتگر 5-10 سانتی متر است به ندرت 12 سانتی  متر میرسد
- دارای 6تا 12 عدد سبیلک در اطراف دهان میباشد عموما سه جفت سبیلک دارند بعضی ها بیشتر سبیلک دارند
- فلسهای ریز سیکلوئید دارند
- دندانهای حلقی یک ردیفی است با فرمول 8.8
- لقاح خارجی دارند
این ماهی در دریای خزر – جنوب آسیا و هندوستان زندگی میکند و در رودخانه های با بستر شنی – سنگی و دارای آب زلال زندگی می کنند
- در هنگام روز قسمت انتهایی بدن را تا سر در ششها مخفی می نماید
- در بعضی موارد در آکواریوم ها بعنوان ماهی تزئینی نکهداری می شود
- این ماهی فاقد ارزش اقتصادی است
- این گونه در دریای خزر زندگی می کند Cobitis caspia
- تعداد تخمها 200 – 300 عدد است که بررئی سنگها یا گیاهان آبزی تخمریزی میکنند
- به رفتگرماهی لوچ هم می گویند

خانواده گربه ماهیان : siluridea
- بدن ماهیان این خانواده فاقد فلس و لزج می باشد
- سر آنها پهن و عریض می باشد
- دهان آن بزرگ و دارای دندان های متعددی است
- بین 3 تا 4 جفت سبیلک دارند
- چهار سوراخ بینی دارند
- دارای استخوان وبر هستند
- کیسه شنا دارند
- باله پشتی کوچک و تحلیل رفته است . باله پشتی کوتاه : باله مخرجی : طویل دارند
- ماهی اسپله Sigurus glanis به طول 3 متر و وزن 150 کیلو هم می رسد و از ماهیان کفزی است که در روز خود را در بین سنگها مخفی می کند و برای صید شبها فعال می شود و این ماهی یکی از ماهیان درنده بشمارمی رود

- این ماهی پس از جفت گیری و تخمریزی اشتهای خوبی دارد
- تعداد تقریبی تخمها 30000عدد برای هر کیلو گرو است
- زمان تخمریزی از اواخر فروردین تا اردیبهشت است
- دوره انکوباسیوت تخمها 2 – 10 روز است
- در دریا هایی که دارای بستر نرمی هستند زندگی می کنند
- جز ماهیانی است که از لاروها و تخمهای خود محافظت می کند
- جنس نر از تخمها و لاروها محافظت می کند و جنس نر رشد سریع تری نسبت به ماده دارد و در 2 تا 3 سالگی بالغ می شئد
- عمده غذای این ماهی بچه ماهیان می باشد
- گوشت اسپله بدون تیغ است و به نوعی گفته می شود گوشت خوشمزه دارد

راسته کپور ماهی شکلان دندان دار : cyprinodontiformes
-این راسته درای دو خانواده است :
1- cyprinodontidae: این خانواده تخم گذار هستند
2- poecilidae: این خانواده زنده زا هستند
- این ماهیان بیشتر در منطق گرمسیری و نیمه گرمسیری زندگی می کنند
- این ماهیان بسیا ریز – پرتحرک و رنگارنگ هستند
- در جنس نر خانواده poecilidae لابه مخرجی بصورت اندام تناسلی در می آید(gonopodium) که جنس نر از آن برای هدایت اسپرم به مجاری تناسلی ماهی ماده استفاده می کند نمونه آن در ماهی گامبوزیا است
- بعضی از این گونه ها در آکواریوم نگهداری می شوند و بعصی دیگر برای مبارزه با پشه مالاریا استفاده می شوند

خانواده کفال ماهیان : mugilidae
نام دیگرش : bia
- کفال ماهیان تا سال 1930در دریای خزر وجود نداشت روس ها آن را از دریای سیاه به دریای خزر پیوند دادند
- مهمترین گونه کفال ماهیان Mugil cephalus(کفال طلایی(
-سه گونه ای که در دریای خزر وجود دارند:
Mugil saliens
Mugil cephlus
Mugl auratus
- کلا کفال ماهیان صد گونه هستند
- این ماهیان تغییرات حرارت و شوری را به خوبی تحمل میکنند
- ماهی کفال به صورت گروه های چند تایی در آب های شور- لب شور و دهانه رود ها مشاهده می شوند
- به دلیل گوشت لذیذ از ارزش اقتصادی بالایی بر خوردار هستند

- خط جانبی ندارد
- فلس ها کتنوئید هستند وبعضی از آنها فلس سیکلوئید دارند
- معده سنگ مانند دارند که در خورد کردن غذا نقش دارد
- کفزی خوارو بیشتر دیتریتوس خوار یا پوسیده خوار هستند
- تخم ریزی در ابهای لب شور و دهانه مصبها صورت میگیرد
- باله ها :
*دارای دو باله پشتی دور از هم هستند. شعاع سخت اولین باله پشتی آنها 4 عدد است و دومین باله پشتی آنها یک شعاع سخت و 8 شعاع نرم دارد 
*باله دمی هموسرکال یا متجانس است

راسته سوف ماهی شکلان :perciformes
( خانواده پرسی ده percidae)
- ماهیان این خانواده دارای فلس شانه ای هستند
- شعاع های اولین باله پستی آنها همه سخت است
- دارای خط جانبی هستند
-کیسه شنای آنها فیزوکلسیت یا بدون دریچه است
- به طور وسیعی در آب نیمکره شمالی گسترش یافته اند
- هم آوری در سوف بالا است به طوری که برخی از آنها 47تخم تولید می کنند

سوف رود خانه ای :Perca fluviatilis
نام فارسی آن : سوف حاجی طر خان
مشخصات :
- این سوف 6-9 نوار تره رنگ عرضی در بدن دارد
- طول بدن آنها به ندرت از 25-30سانت بالا میرود و وزن بدن آنها 200 کیلو گرم است
- باله ها
اولین باله پشتی آنها : 13-17 شعاع سخت دارند
دومین باله پشتی آنها: 1-2 شعاع سخت و13-16 شعاع نرم دارند
- در آبهای شیرین و جاری  و هم چنین لب شور زندگی میکند
- از کرم ها و سخت پوستان ریز و لارو حشرات تغذیه می کند
-گوشت خوار است
- فصل تخم ریزی در بهار است
- تخم ریزی در نقاط کم عمق ودر کنار ساحل انجام می گیرد
- دوره انکوباسیون تخم ها دو تا سه هفته طول می کشد
- لارو ها از پلانکتون تغذیه می کنند
این ماهیان در صورت کم بودن غذا کانی بالیسم هم دارند 

خانواده دیگر آن :serranidae
( سی چی لی دهcichlidae یا تیلاپیا  جز این خانواده است)
نام فارسی آن :ماهی حضرت مسیح
مشخصات:
- تیلاپیا در آبهای لب شور وشیرین زندگی می کند
- جنس های نر و ماده این خانواده از تخم های لقاح یافته خود و بیرون آمدن لارو ها نگهداری میکند ( معمولا در دهان نگهداری می کنند)
- عده ای گیا خوار و عده ای گوشت خوار هستند
- دور انکوباسیون 3-5 روز است وممکن است حتی 20 روز در ماده به عنوان پناهگاه زندگی کنند
تیلاپیای نیلی  Tilapia niloticaبعضی از این گونه ها لانه سازی هم می کنند

خانواده کفزی ماهیان : gobiidae
- ماهیان این خانواده کوچک و به طول 5 تا 12 سانتی متر هستند
- این ماهی دارای ارزش اقتصادی است ولی اندازه آن کوچک است
- باله شکمی دراین ماهیان بصورت یک قیف بادکش در آمده که توسط آن ماهی قادر است خود را به سنگها یا نقاط دیگر بچسباند
- فلس سیکلوئید یا کتنوئید دارند
- کوچکترین ماهی شناخته شده جزء این خانواده است به نام : pandaka pygmaea
* طول آن 1 سانتی متر است و در کشور فیلیپین زندگی می کند و در آبهای کم عمق زندگی می کند

راسته عقرب ماهی شکلان :scorpaeniformes
(این راسته دارای یک خانواده به نام : cottidae )
- بدن ماهیان این خانواده ( کوتی ده ) : گزر مانند و کوچک است
- سر پوش آبششی آنها دارای خار است
- درنده هستند
- دو باله پشتی جدا از هم و فاقد کیسه شنا هستند
- گونه مهم آن عقرب ماهی کله گاوی یا Guttus gobio است که برروی فکها دندانهای ریز و متعددی دارند
- خط جانبی آنها 30 تا 35 عدد فلس دارد
- از خصوصیات سیستماتیک این ماهی :
5 تا 9 شعاع سخت در باله اول پشتی و
13 تا 19 شعاع سختدر باله دوم می باشند
10 تا 15 شعاع سخت در باله مخرجی دارد

- این ماهی در محیط های کوهستانی تا ارتفاع 2000 متری دیده می شود
- این ماهی روزها در میان سنگها خودش را مخفی می کند و شب هنگام به صید آبزیان کفزی می پردازد
- زمان تخمریزی در ماه های اسفند تا فروردین است و دوره انکوباسون تخمها 4 تا 6 هفته است
- جنس ماده 100 تا 200 تخم تولید می کند که در زیر درختان تخمریزی می کند و حفاظت آنها به عهده دارد

ماهی غضروفی :conderichthyes
ماهیان غضروفی به خصوص کوسه ماهیان دارای پلاکوئید
(صفحه ای) می باشند
- دهان در این ماهیان زیرین می باشد به جای آبشش شکاف آبششی دارند (بین 5تا 7 جفت)
-عده ای از این ماهیان غضروفی بدنشان فاقد فلس میباشند
- باله پشتی مثلثی شکل وباله دمی اصطلاحا هتروسرک یا نا متجانس است
- فک آن ها دارای دندان میباشند دندان میتواند سوزنی شکل باشد
- گونه هایی مانند کوسه ماهیان و سپر ماهیان دارای دندان های مدور میباشند
- کوسه ماهیان فاقد کیسه شنا میباشند وبه جای آن از کبدی که حاوی چربی زیاد است استفاده میکنند
-باله شکمی در جنس نر کوسه وسپر ماهیانBathoid fishes ) ) تبدیل به آلت جفت گیری که به آن شده میکسوپتر گیوم میگویند
- طول بدن بعضی از کوسه ها به 15 متر هم میرسد بعضی از سپر ماهیان یا سفره ماهیان به نام مانتا عرض بدنشان از 5 متر هم در بعضی مواقع تجاوز میکند
- کوسه دارای اهمیت شیلاتی است از باله پشتی کوسه سوپ درست می کنند
-کبد کوسه سرشار از ویتامین A وDمی باشد

غضروف ماهیان به دو رده تقسیم می شوند:
 1- کوسه ماهیان shark
2- سپر ماهیان rays
کوسه shark:
- بدنی باریک و دوکی شکل دارند و همچنین دارای اسکلت و مهره های غضروفی میباشند
 - در بالای سر چشم ها قرار گرفته اند
-5-7 جفت شکاف آبشش دارند
- باله پشتی آنها دو تا است اولی بزرگ و دومی کوچک
- دارای چندین خانواده در دریای عمان میباشند :
1- خانواده (لامینیده )laminidae
- کوسه سفید که جزء خطرناک ترین کوسه جهان است جزء این خانواده است
2- خانواده (کارکارینیده carcharinidae(یا بمبک کوسه
به آن  کوسه  چاک لب هم می گویند

3- خانواده کوسه چکشی یا( اسپرنیده) sphyrnidae
- طولش حدود 4-5 متر هم میرسد
- جزء کوسه های زنده زا است
- دو گونه از این کوسه سر چکشی در سواحل ما مشاهده شده است
4- خانواده روباه کوسه یا (آلوپیده) alopidae
- طول آن به 6 متر میرسد
- قسمت بالایی باله دمی رشد بیشتری کرده بخاطر همین به آن روباه کوسه می گویند
- این ماهیان به وسیله دم شلاقی خود که به آب ضزبه می زنند باعث وارد شدن شوک به ساردین ماهیان شده و آن را صید می کند
- یک گونه ازاین ماهیان در آب های جنوبی ایران یافت می شود
به نام : Alpias pelagicus  (آلوپیاس پلاجیو کوس)
5- خانواده گربه کوسه یا (استگوس توماتی ده) stegostomatidae
6- خانواده کوسه وال ها یا (رینوکودونتیده) rhinocodontidae

- این کوسه به طور معمول 12 متر هستند
- معمولا در نزدیکی سطح آب شنا می کند
- از ماهی های کوچک وحتی زئوپلانکتونها  تغذیه می کنند
- در بعضی ریفرنس ها به طول 18 متر هم گزارش شده است
سپر ماهیان  BATHOID FISHES:
- بدنشان سپری شکل است
- از قسمت پشتی به شکمی فشرده شده اند و به صورت برگ یا صفحه میباشند
- این ماهیان در قسمت جلوی سر دارای پوزه هستند
- بعضی از پوزه ها در این ماهیان عقابی شکل میباشند
- دندان های آسیابی پهن دارند
- بدن سپر ماهیان عاری از فلس میباشد
- معمولا باله دمی ندارند و به جای آن یک دم شلاق مانند شبیه موش دارند

1-خانواده اره ماهیان یا ( پریستیده) Peristidae
- دارای پوزه ای کشیده هستند که این پوزه دارای دندانهای اره ای شکل می باشند
 2- خانواده سپر ماهی برقی یا (تورپیدینیده) torpedinidae
- شکل بدنشان کاملا مدور است
دو باله پشتی کوچک دارند
- دارای اندام برقی یا الکتریکی هستند
- در کف استخر قابل استتار هستند و خودشان را برنگ بستر می کنند
- زنده زا بوده و برق زیادی تولید می کنند
3- خانواده سوس ماهیان یا( رینوباتیده rhinobatidae(
-  به آنها گیتار ماهیان هم می گویند
- دارای باله سینه ای بزرگ بوده و شبیه به گیتار می باشند

4-خانواده پو ماهیان یا (داسیاتیده) dasyatidae
- شکل روی بدن آنها شبیه پلنگ است
- ار ماهیان کفزی محسوب می شوند
- بسیار خطرناک هستند (خصوصا خاری که در ناحیه دمی آنها است
5-خانواده سپر ماهی شیطان یا (موبولیده ) mobullidae
- این ماهیان تا حدودی قدرت پرواز دارند
- دارای باله سینه ای بزرگ هستند
- بیشتر از پلانکتونها تغذیه می کنند
ماهیان استخوانی خلیخ فارس:
رده ماهیان استخوانی : oateichthyes
1 - شوریده ماهیان   scianidaeسیانیده
2- سنگسر ماهیان pomdasyidae پماداسیده
3- دلفین ماهیان cory phaenidae کوری فنی ده
4-  خامه ماهیان chanidae چانی ده

5- هامور ماهیان seranidae سرانیده
6- گیش ماهیان carangidae  کارانجیده
7-تون ماهیان scombridae اسکامبریده
8- حلوا سفید ماهیان strematidae استروماتیده
9- سر خو ماهیان lutjanidae لوت جانیده
10- مار ماهیان دریای muraenesocidae مورانوسیده
11- گربه ماهیان arridae آری ده
12- شگ ماهیان clopeidae کلوپئیده
13-منقار ماهیانbelonidae بلونیده
14- فانوس ماهیان mictophidae میکتوفیده
15- عقرب ماهیان scorpaenidae اسکورپنیده
16- کفشک راست چشمsoleidae  سولیده
17- کفشک چپ چشم bothidae  بوتیده
18- شانک ماهیانsparidae  اسپاریده

خصوصیاتی در مورد رده ماهیان استخوانی :
-اکثر ماهیان استخوانی خلیج فارس و دریای عمان به راسته سوف ماهی شکلان تعلق دارند ودارای فلس و خط جانبی هستند
- در مجموع این راسته( سوف ماهی شکلان ) دارای 148 خانواده و 9300 گونه هستند
- اکثرماهیان تجاری خلیج فارس وشکارچی هستند و برروی فکین داری دندان می باشند
- اکثر گونه ها دارای کیسه شنا هستند
- بعضی از ماهیان مانند حلوا سفید فاقد باله شکمی هستند
- دهان در ماهیان متفاوت است مثلا : منقاری – خرطومی - لوله ای
- دستگاه گوارش آنها کامل است
- تواید مثل دو جنسی است ولی هرمافرودیت و بکرزایی در آن مشاهده می شود

خانواده شوریده ماهیان
اسم علمی این ماهی : otolitesruber
مشخصات :
- دارای ارزش اقتصادی بالائی می باشند و جزء ماهیان ممتاز شیلاتی محسوب می شوند
- بدن کشیده و قلمی است
– فکها دارای  دندان ( دارای 1-2 جفت دندان نیش قوی در جلوی آرواره بالا دارند )
- فلس ها مدور (سیکلوئید)
- خط جانبی نسبتا مستقیم و تا روی باله دمی امتداد می یابد
- دارای دو باله پشتی است
- باله دمی هموسرک است
- بسیاری از گونه ها به کمک عضلات اطراف کیسه شنا یک صدای طبل مانند تولید می نمایند

خانواده خامه ماهیان :
نام فارسی : خامه ماهی
مشخصات :
- با این ماهی milk fishهم می گویند
- در دریای عمان و خلیج فارس وجود دارند ولی پراکنش آن بسیار کم است
- فلس آنها سیکلوئید است
- باله پشتی یکی دارد و فاقد خار است
- باله دمی متجانس دارند
- دارای خط جانبی است
- فقط  یک جنس و یک گونه دارد :
جنس chanos
گونه Chanos chanos

خانواه شوریده ماهیان : scianidae
اسم علمی این ماهی : otolitesruber
مشخصات :
- دارای ارزش اقصادی بالایی می باشند و جزء ماهیان ممتاز شیلاتی محسوب می شود
- بدن کشیده و قلمی است
- فک ها دارای دندان هستند ( دارای یک تا دو جفت دندان نیش قوی در جلوی آرواره بالا می باشند )
- فلس ها سیکلوئید هستند
- خط جانبی نسبتا مستقیم و تا روی بالای دمی دارند
- دارای دو باله پشتی هستند
- باله دمی هموسرک است
- بسیاری از گونه ها به کمک عضلات اطراف کیسه شنا یک صدای طبل مانند تولید می نمایند

خانواده سنگسر ماهیان : pomadasyidae
- ارزش شیلاتی بالایی دارند
- بدن دوکی شکل و تا حدی عریض است
- بروی فک ها دارای دندان هستند
- فلس ها کتنوئید و بطور ضعیف به بدن چسبیده هستند
- دارای خط جانبی هستند
- باله پشتی منفرد و دارای دو قسمت خاردار و نرم می باشد

خانواده دلفین ماهیان :
 نام فارسی : گالیت معمولی
اسم علمی : Coryphaena hippurus
مشخصات :
- دارای بدنی کشیده و بهم فشرده است
-دارای دهان بزرگ هستند
- فلسها مدور هستند
- خط جانبی در قسمت باله سینه ای بصورت منحنی رو به بالا در می آید
- باله مخرجی خیلی طبیعی و تقریبا تا باله دمی کشیده شده است
- باله دمی متجانس دارند
- باله سینه ای درازتر از نصف طول سر دارند
- فاقد کیسه شنا هستند
- رژیم گوشتخواری دارند

خانواده هامور ماهیان : serranidae
- جزء ماهیان با ارزش شیلاتی خلیج فارس و دریای عمان هستند
- دارای دو باله پشتی :باله پشتی اول دارای خار و دوم دارای شعاع نرم است
- چندین گونه از آن در دریای عمان و خلیج فارس مشاهده شده است
- یکی از مهمترین گونه های آن :
Epinephelus tauvina
- بصورت گله های 4- 5 تایی یا 7-8 تایی زندگی می کند
- بزرگترین این ماهیان ن و باقی آنها ماده هستندو به محض اینکه نر از بین می رود بزرگترین ماده تغییر جنسییت داده و تبدیل به نر می شود

خانواده تون ماهیان : scombridae
- بدن دوکی شکل , سر و دهان بزرگ دارد
- بروی فکها دارای دندان هستند
- چشم ها دارای پلک سوم هستند
- دارای یک سری بالچه filnet))هستند
- فلس ها مدور و یا شانه ای هستند ولی در تمام بدن فلس وجود ندارد فلسها در ناحیه شکم تجمع دارند کا به آن کورسیلت (corselt)می گویند
- خط جانبی دارند ولی کیسه شنا ندارند
- باله دمی هموسرک است
- دائما در حال حرکت هستند , حرکت سینوسی دارند
- لارج پلاژیک هستند
- دمای بدنشان اندکی از دمای آب بالاتر است (حدود 4 درجه بالاتر از دمای آب )
گونه های مختلف آن :  تن زرد (گیدر) ,  تن هوور مسقطی و قباد

خانواده گیش ماهیان : caranjidae
- دارای دندان برروی فکها هستند
- فلسها کوچک و سیکلوئید هستند
- خط جانبی معمولا غوسی شکل است و قسمت انهایی خط جانبی دارای بر جستگی خاری شکل ب نام کیل keel)) است
- دارای دو باله پشتی هستند : اولین باله پشتی خاردار و دومین باله پشتی شعاع نرم دارد
- باله دمی متجانس دارد
- این ماهیان گوشتخوار هستند
ماهی : مقوا – حلوا سفید – سلیمانی – پرستو از این خانواده هستند

خانواده حلوا سفید ماهیان :
اسم علمی : Pampus aryentus
- دارای بدنی کتابی شکل از پهلو فشرده هستند
- دارای فلس سیکلوئید و بسیار سست هستند
- سر و دهان گوچک دارند
- در مراحل اولیه زندگی دارای دو باله پشتی هستند که باله پشتی اول  از خار تشکیل شده و هنگامی که  ماهی بتدریج بزرگ می شود این خارها زیر پوست مخفی می شوند
- باله سینه هی نسبتا بزرگ است
- باله دمی هموسرک است
- جزء ماهیانی هستند که باله شکمی ندارند
-دارای خط جانبی هستند

ماهی شناسی
سرخو ماهیان: lutjanidae
از این خانواده چندین گونه در خلیج فارس و در یا زندگی می کنند
- گوشت آن ها دارای ارزش اقتصادی بالایی است
-بدن عریض تا بیضی شکل است
- دارای دندان می باشند
- فلس ها کوچک  تا متوسط و جنس آن ها شانه ای است به ندرت سیکلوئید در آن مشاهده می شود .
- دارای یک باله پشتی عریض هستند که قسمت خاردار و قسمت نرم آن متصل است .
- اسم انگلیسی آن اسنپر است snaper
خانواده راسگو ماهیان :
- جزء ماهیان ممتاز خلیج فارس و دریای عمان هستند (از لحاظ غذایی و لذیذ بودن مثل حلوا سفید هستند)
- چهار گوشی و مخرجی دارند

- فک ها دارای دندان سوزنی شکل هستند
- چشم دارای پلک سوم واضع و بزرگی می باشند
- که قادر هستند در آب های گل آلود زندگی کنند
- دارای فلس های بزرگ شانه ای بوده
- خط جانبی آن ها تا انتهای باله دمی امتداد دارد
- دارای دو باله پشتی هستند (باله پشتی اول خاردار است)
- باله های سینه ای به عنوان اندام لامسه انجام وطیفه می کند و دارای معده سنگدان مانند می باشند
- جنس معروفش پلی تموس است
خانواده ساردین ماهیان : کلوپئیده (clupeidae)
- جزء ماهیان پلاژیک ریز هستند
- این ماهیان سطح زی و پلانکتون خوار هستند
- فاقد خط جانبی هستند
- فلس ها سیکلوئید و       است

- چشم آن ها دارای پلک چربی است
- بدن دوکی شکل است
- معمولا بروی ساقه دمی     دارد
- یک باله چشتی دارند
- از مهم ترین گونه  های آن می توان به سارین پهلو طلائی
ساردینلا  گیبوسا      Sardinella  gibbosa
 وصبور ساردین رنگین کمان می توان اشاره کرد.
تنولوسا الیشا  Tenualosa  ilisha
خانواده فانوس ماهیان : sparidae
- در اعماق زیاد زندگی می کنند و در شب به لایه های
- بیشتر صید شدن برای آرد ماهی است
-      ماهیان فروپلاژک هستند
- طول عمرشان یکسان است
- بروی بدن و سر ان

خانواده کفشک ماهیان راست چشم : soleidae
- انگلیسی به آن سل می گویند 
- بدن پهن و فشرده است
- هر دو چشم در سمت راست سر قرار دارند
- بال پشتی و مخرجی طویل دارند که به باله دمی متصل است
- رنگ بدن خاکستری یا طبیعی در طرف که چشم وجود دارد و دارای لکه و خار های تیره می باشند طرف بدون چشم کم رنگ است
- دارای ارزش اقتصادی هستند
- جزء ماهیان گران قیمت در اروپا هستند
خانواده کفشک ماهیان چپ رخ : bothidae
- حد اکثر طول آن ها حدود 25 تا 30 سانتی متر است
- این ماهیان    هستند
- بدن بیضی شکل و پهن است
- رنگ بدن طرف که چشم قرار دارند  قهوه ای با تعداد زیادی کم است
 

- تا اعماق 100 متر زندگی می کند
- باله پشتی و مخرجی طویل دارند
- این گونه نیز دارای ارزش اقتصادی است
خانواده گربه ماهیان (گلو ماهیان) : Arridae
بدنی قطوره کشیده و یک باله پشتی دارند
- شعاع سخت آن دارای کم می باشند
- یک باله چربی نیز در انتهای بدن دارند
باله سینه ای بزرگ و د ر ابتدای آن خار بزرگی است
- دارای 4 عدد سبیلک و دو سوراخ بینی هستند
- چون ماهیان نرو ماده تخم های لقاح یافته را در گلو ماهی تعویض می کنند برای همین به آن گلو ماهیان می گویند .
- این گروه از ماهیان از تخم ها و لاروهای خود نگهداری می کنند

خانواده عقرب ماهیان : scorpaenidae
 - این ماهیان بیشتر  می باشند
- بروی باله های پشتی  سینه ای شکمی و مخرجی خار های سمی دارند
- حتی بروی سر پوش آبششی هم داری خار هستند و دهان بزرگ است دارای خط جانبی هستند . 13گونه در سواحل خلیج فارس ودریای  عمان زندگی میکنند سنگ ماهی stone fish جزء این خانواده هستند .
- گونه خروس ماهی جزء این خانواده است Pterois russelli)
) خانواده نی ماهیان : syngnathidae
- دارای یک باله پشتی هستند
- خط جانبی دارند
- اسبک ماهی hippoampusیک گونه از این خانواده است





 

خانواده پرنده ماهیان : Exocoetidae
- این ماهی پلاژیک است و توانایی بیرو ن پریدن از آب را دارد
- دارای باله سینه ای بزرگ می باشد که به شکل بال در آمده است
باله شکمی هم بزرگ می باشد
خانواده مار ماهیان خطرناک دریایی : muraenescocidae
- بصورت همزیست با لابستر زندگی می کند
- فاقد فلس است
- فاقد باله شکمی است و باله پشتی طویل دارد که به باله دمی و مخرجی متصل است
خانواده بز ماهی : mulliae
- دو باله پشتی جدا از هم دارند
- یک جفت سبیلک زیر سر دارند

خانواده زمرد ماهیان : labridae
- به آن طوطی ماهی می گویند
- فلس های سیکلوئید دارند
خانواده بادبان ماهیان :istiophriae
- نام انگلیسی : مارلین
- به آن اسب ماهی ویا نیزه ماهی هم می گویند
- بدن این ماهی کشده و دوکی شکل می باشد
- دو باله پشتی جدا از هم دارند
- باله سینه ای بزرگ بوده که نو تیز است
- وزن این ماهی بسیار زیاد است
- خط جانبی مشخصی دارند
- یکی از گونه های آن |Istiophorus platy pterus :

خانواده سو کلا ماهیان :
Rachycentron candum
- خانواده سو کلا ماهیان یا سه کله ماهیان خط جانبی مستقیم دارند
- سر پهن و فشرده و دهان بزرگ دارند
خانواده کوترماهیان : sphraenidae
- بصورت گله ای زندگی می کنند
- دارای دندان هاای بزرگ و نوک تیز هستند
- دارای فلس سیکلوئید هستند.